Het net rond Sywert van Lienden lijkt zich te sluiten. Vrijdag verschijnt het langverwachte Deloitte-onderzoek naar de beruchte mondkapjesdeal die hij tijdens de coronacrisis sloot, waardoor hij en zijn compagnons steenrijk werden. Wie zat er fout?

Sinds deze week kun je weer vrijwel zorgeloos naar Nieuw-Zeeland reizen en ook Japan is sinds kort goed bereisbaar. Beide landen hadden ruim twee jaar bijzonder strenge inreiseisen, maar versoepelen nu de coronapandemie lijkt weg te ebben. Kunnen we weer naar hartenlust naar exotische oorden op reis?

Het is een jaar geleden dat Deen zijn eerste winkels sloot, nadat het bedrijf was verkocht aan drie andere supermarktketens. Maar wat is er na een jaar nog over van de herinneringen aan dit West-Friese bedrijf? NH Nieuws kijkt deze week elke dag terug naar de verdwenen supermarkt. Vandaag met drie oud-werknemers. 

"31 december vorig jaar was mijn laatste werkdag", vertelt oud-directeur Leendert van Eck. "En dan moet je Deen toch achter je laten, 'ontdenen.'" Van Eck ging na de hectische periode van corona en de overname niet gelijk op zoek naar een nieuwe baan.

Sinds juni is hij aan de slag bij een Friese supermarktketen. "Dan zit de Deen nog wel in je. Als ik dan wat vertelde bij mijn nieuwe baan dan zei ik in mijn enthousiasme wel eens: 'Ik vind het erg leuk om bij Deen te werken.'"

Marianna Groen werkte 27 jaar voor Deen. Eerst op de bloemenafdeling, daarna in het distributiecentrum.  Ook zij moest behoorlijk 'ontdenen' nadat het distributiecentrum werd overgenomen door Albert Heijn. "Bij Deen ging toch alles wat anders. Dus dat was wennen."

Ze wordt nog vaak aan haar oude werkgever herinnert: "We kregen van de week nieuwe handel binnen en daar stond nog op: Deen distributiecentrum. Ook gebruiken we nog karren van de Deen. Dus die komen steeds nog voorbij."

Ook oud-directeur Van Eck mist de supermarkt, vooral als klant: "De klantvriendelijkheid en ook bepaalde boodschappen, zoals de vleeswaren. Je normale boodschappenroutine is  ineens weg." Marianna herkent dit: "Ik doe nu bij de boodschappen bij de Albert Heijn, en ook daar heb ik weer mijn weggetjes gevonden."

Door het vuur

Als oud-directeur is Van Eckj blij dat het meeste personeel goed is achtergelaten."Natuurlijk hebben sommige mensen inmiddels een andere baan. Maar we horen ook dat oud-werknemers blij zijn bij de nieuwe supermarktketen." Van Eck heeft het idee dat iedereen uiteindelijk ergens zijn plekje heeft gevonden. "En dat was voor de familie Deen alswel de leiding erg belangrijk. Daar hebben we hard voor gewerkt."

Marianna vertelt dat het bedrijf, maar ook de eigenaar van Deen door het vuur ging voor zijn personeel.  "Ik ben acht jaar terug gescheiden en toen heb ik een huis kunnen huren via de Deen. De handtekening van meneer Deen staat nog altijd op het huurcontract." Dat is niet alles: "Als het even niet goed ging,  hadden ze altijd tijd boor een praatje: om te kijken waar het probleem zat en of ze konden helpen. Dat is me bijgebleven."

Familiegevoel

Ook Pien Fluiter uit Grootebroek herkent dit gevoel. Ze heeft twee jaar bij de Deen in Enkhuizen gewerkt. "Deen was heel erg een familie. Het bedrijf was altijd bezig met het personeel. Het ging niet alleen om de omzet of de klant, maar ook of een werknemer het naar de zin had."

Het hoogtepunt van het jaar bij de Deen was de winkelwedstrijd. Pleun herinnert zich dat nog goed: Iedere winkel zorgde ervoor dat alle hoekjes werden schoongemaakt, en alles uit de kast werd getrokken om te winnen." Ook Van Eck kijk daar met genoegenop terug. "Het was bij personeel echt een begrip. We eindigen met een mooi feestje. En iedereen was altijd megatrots op zijn of haar team."

Wat Deen echt kenmerkte?: van Eck: "De typische Deen-producten, zoals het West-Friese brood, de rosbief, maar ook de zelfgemaakte worstjes. Maar vooral de vriendelijkheid van het personeel." Iets wat Pien beaamt: "Zoveel leuke vriendschappen aan over gehouden. Het was echt altijd thuiskomen."

De dromers en optimisten onder ons hoopten dat na de coronacrisis de roaring twenties van de 21ste eeuw zouden aanbreken, een nieuw tijdperk waarin het leven volop gevierd kon worden. Maar de realiteit is, zoals zo vaak in de geschiedenis, vele malen weerbarstiger. We rollen van crisis naar crisis. En de rekening, moet letterlijk, te vaak door de minstbedeelden worden betaald.

De burendagen op Schiphol die dit weekend gehouden zouden worden, gaan niet door. Schiphol had voor zaterdag en zondag 4.000 omwonenden uitgenodigd, die dan demonstraties zouden krijgen van onder meer de brandweer, sneeuwvloot en de vogelwacht van het vliegveld. Schiphol is momenteel te druk met het verzinnen van maatregelen om nog meer chaos in de terminal te voorkomen.

De vertrekhallen op Schiphol puilen de afgelopen anderhalve week opnieuw regelmatig uit, na enkele weken van relatieve rust. Reizigers staan weer urenlang in rij voor de beveiligingcontrole en missen in veel gevallen ook hun vlucht. Afglopen maandag was een nieuw dieptepunt.

De luchthaven krijgt het personeelstekort bij de beveiliging maar niet op orde. Volgens ex-beveiligers en de vakbonden houden veel medewerkers het zelfs voor gezien vanwege de slechte roosters en arbeidsomstandigheden.

Met pek en veren richting de exit

Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat eist van Schiphol op korte termijn een plan van aanpak. De VVD in de Tweede Kamer wil opnieuw tekst en uitleg van directeur Dick Benschop, die vlak voor de zomer al eens op het matje in Den Haag werd geroepen. Fractievoorzitter Van Haga van BVNL ziet Benschop liever met 'pek en veren richting exit begeleid worden'.

Binnen enkele dagen nieuwe maatregelen

Een woordvoerder van Schiphol laat NH Nieuws weten dat de burendagen op Schiphol die dit weekend voor het eerst sinds corona gehouden zouden worden, niet meer kunnen doorgaan. Bij de organisatie is veel personeel betrokken, maar iedereen is nu nodig voor de voorbereiding om nog meer chaos in de vertrek- en aankomsthallen te voorkomen. Schiphol verwacht daar binnen enkele dagen meer nieuws over te kunnen melden.

De burendagen op Schiphol die dit weekend gehouden zouden worden, gaan niet door. Schiphol had voor zaterdag en zondag 4.000 omwonenden uitgenodigd, die dan demonstraties zouden krijgen van onder meer de brandweer, sneeuwvloot en de vogelwacht van het vliegveld. Schiphol is momenteel te druk met het verzinnen van maatregelen om nog meer chaos in de terminal te voorkomen.

De vertrekhallen op Schiphol puilen de afgelopen anderhalve week opnieuw regelmatig uit, na enkele weken van relatieve rust. Reizigers staan weer urenlang in rij voor de beveiligingcontrole en missen in veel gevallen ook hun vlucht. Afglopen maandag was een nieuw dieptepunt.

De luchthaven krijgt het personeelstekort bij de beveiliging maar niet op orde. Volgens ex-beveiligers en de vakbonden houden veel medewerkers het zelfs voor gezien vanwege de slechte roosters en arbeidsomstandigheden.

Met pek en veren richting de exit

Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat eist van Schiphol op korte termijn een plan van aanpak. De VVD in de Tweede Kamer wil opnieuw tekst en uitleg van directeur Dick Benschop, die vlak voor de zomer al eens op het matje in Den Haag werd geroepen. Fractievoorzitter Van Haga van BVNL ziet Benschop liever met 'pek en veren richting exit begeleid worden'.

Binnen enkele dagen nieuwe maatregelen

Een woordvoerder van Schiphol laat NH Nieuws weten dat de burendagen op Schiphol die dit weekend voor het eerst sinds corona gehouden zouden worden, niet meer kunnen doorgaan. Bij de organisatie is veel personeel betrokken, maar iedereen is nu nodig voor de voorbereiding om nog meer chaos in de vertrek- en aankomsthallen te voorkomen. Schiphol verwacht daar binnen enkele dagen meer nieuws over te kunnen melden.

De Haarlemse Eva Scheltema gaat als muzikante en zangeres Veya door het leven. Als jong meisje stortte ze zich op de viool en de klassieke muziek. Tegenwoordig gebruikt Veya de viool om pakkende popsongs te maken. Dit weekend verschijnt haar eerste plaat. In Culture Club een portret van deze gedreven popdame. 

Voorzichtig pakt Veya haar viool uit haar koffer en begint te spelen. Haar stijlvolle woning in een oude school in Haarlem Noord leent zich uitstekend voor een huiskamerconcertje. Het lijkt een bestaand stuk, maar Veya improviseert.

"Ik vind dat heerlijk om zo 's ochtends wat te spelen wat in me opkomt. Het gaat me vrij gemakkelijk af om melodieën te bedenken" lacht ze. Deze melodieën hoor je ook terug in de popnummers die ze schrijft en die binnenkort op haar eerste plaat Escape the world zullen verschijnen. 

Als meisje van zes stond de kleine Eva te popelen om viool te mogen spelen. Van haar moeder mocht ze op les toen ze zeven werd. "Ik heb toen heel hard geoefend en leerde snel", vertelt Eva. "Ik ben ook al vanaf mijn achtste in orkestjes klassieke muziek gaan spelen en dat vond ik heel leuk." Toch haakte Eva als kind op een gegeven moment af. "Ik voelde niet dezelfde passie voor klassieke muziek als mijn vrienden die naar het conservatorium gingen. Dat was ook wel heel verdrietig want ik wilde wel graag verder in de muziek", vertelt Eva. 

Tekst gaat verder onder foto. 

Via de jazz en de popmuziek hervond ze de liefde voor haar viool. Als twintiger kan ze nu leven van het maken van muziek. Als sessiemuzikante was ze oa. actief bij de populaire dj Armin van Buuren en bij Vrienden van Amstel Live. En als popmuzikante Veya timmert ze sinds kort flink aan de weg. "Nu vind ik het een uitdaging om de viool, die zo aan de klassieke muziek vastzit, te gebruiken in mijn songs", zegt Veya. "Ik vind het heerlijk dat ik met de viool mag doen wat ik zelf wil."

Met haar poppy nummers weet Veya jong en oud te verleiden. "Ik stond laatst op een festival in Hongarije. Daar was een meisje van zes en ze heette Lea", vertelt Veya. "En Lea was aan het dansen en ging helemaal los op mijn muziek, dat was hartverwarmend. En toen heeft ze een poppetje voor me gekleid. Heel lief."

In de coronatijd speelde Veya voor demente ouderen in Haarlem. "Ik heb daar ook mijn eigen muziek gespeeld en dat sloeg fantastisch aan", vertelt Veya. "Ik speelde Escape the world en toen pakten ze elkaars handen en gingen staan dansen. Dat was ontroerend mooi." 

Vrijdag 16 september presenteert Veya haar eerste album Escape the world in Cinetol in Amsterdam.

Meer ontslagen en een geleidelijke stijging van de werkloosheid. Dat voorziet het UWV. De economie, die zich na corona in een rotvaart herstelde, gaat een meer zorgelijke tijd tegemoet.

Veel mensen weten musea nog niet te vinden zoals ze dat voor de coronacrisis deden. Dat vertelt Lodewijk Kuiper van de Museumvereniging, de brancheorganisatie voor musea, op NH Radio. Met name oudere bezoekers lijken terughoudender geworden. Ook komen er minder schoolklassen. Door de lagere bezoekersaantallen hebben musea minder te besteden wat weer kan zorgen voor een neerwaartse spiraal. 

Voor corona kwamen er 14,7 miljoen bezoekers naar de Noord-Hollandse musea en in 2021 waren dat er nog maar 4,2 miljoen, zo blijkt uit onderzoek van de Museumvereniging. 

Ayla van de Weerdt van het Reddingsmuseum in Den Helder herkent zich in dit beeld: "We zien over het algemeen minder bezoekers. In de vakanties zie je dat het nog wel oké gaat met de bezoekersaantallen", vertelt ze. Exacte cijfers heeft ze op dit moment niet. "Maar als je het vergelijkt met voor corona, zie je veel lagere aantallen. Dat zorgt voor een flinke deuk, dat horen we ook om ons heen."

"We zien naast een afname in bezoekers ook een duidelijke afname in het aantal schoolbezoeken", vertelt Anouk Veldman van het Huis van Hilde in Castricum. 

Paul Storm, zakelijk directeur van het Frans Hals Museum in Haarlem, erkent dezelfde vermindering te zien als andere musea. "We zaten in het begin van dit jaar op tweederde van het bezoekersaantal dat we wilde hebben. Ongeveer zestig à zeventig procent. En het mooie weer heeft natuurlijk ook meegespeeld. Bij mooi weer zijn er altijd minder bezoekers."

Tentoonstellingen 

Landelijk gezien zijn er 37 procent minder nieuwe tentoonstellingen. "Je krijgt dan een negatieve spiraal", vertelt Kuiper. "Musea moeten ook het gebouw blijven stoken en de boel draaiende houden, maar ze kunnen geen aantrekkelijk nieuw aanbod neerzetten. Je hebt juist nieuw aanbod nodig om aantrekkelijk te zijn." Dat is iets wat Van de Weerdt herkent. "Natuurlijk trekt een tentoonstelling ook nieuwe bezoekers, want er is iets nieuws", zegt ze. Voor het Reddingsmuseum geldt dat er nu een tentoonstelling loopt en ook de volgende komt nog niet in gevaar.

Storm geeft aan dat nieuwe tentoonstellingen zorgen voor een opleving in het aantal bezoekers van het Frans Hals Museum. "Wij zijn met onze inkomsten van het publiek afhankelijk, maar ook van de subsidie die we krijgen. Eind deze maand starten wij een nieuwe tentoonstelling, nieuwkomers, met oude kunst. Daarmee hopen we weer nieuwe bezoekers aan te trekken."

Hoewel het Rijksmuseum in Amsterdam een van de toeristische trekpleisters is, komen er nog lang niet zo veel mensen naartoe. "Het Rijksmuseum zit op zestig procent van voor corona, het is natuurlijk een grote instelling en die wordt goed gesteund", vertelt Kuiper. "Toch geeft ook dat nog een gat van miljoenen." 

Tekst gaat door onder de foto.

Landelijk waren er voor corona tien miljoen buitenlandse museumbezoekers, in 2021 waren dat er nog maar 1,4 miljoen. "Door de hele provincie heb je natuurlijk ook kleinere musea, die trekken dus niet allemaal meer die bezoekers. De toeristen zullen toch naar de bekende musea gaat die ze op hun bucketlist hebben staan", denkt Kuiper.

Kaartjes of museumkaart 

Opvallend is dat er dit jaar bij het Frans Hals Museum een terugval was te zien over de hele linie, zowel bij museumkaarthouders als bij mensen die een kaartje kopen. "Ook zien we bijvoorbeeld dat er net meer mensen zijn die een los kaartje kopen, dan dat er bezoekers kwamen met een museumkaart", aldus Storm. 

Het Huis van Hilde in Castricum heeft moeilijker inzicht in de bezoekersaantallen. "Wij bevinden ons in een afwijkende situatie dan voor de corona. We gingen toen dicht als bezoekerscentrum en open als geregistreerd museum", vertelt Veldman. "Qua bezoekcijfers zitten we niet zoals voor corona, maar we kunnen dat eigenlijk niet heel goed vergelijken. We zijn blij met de cijfers die we tot nu toe zien. Ook levert de museumkaart meer bezoekers op, we hopen op een stijgende lijn in het aantal bezoekers."

Gasprijs

Musea hebben niet alleen te maken met wegblijvende bezoekers, ook zij hebben last van de hoge gasprijs. "We horen de afgelopen weken en maanden echt wel zorgelijke geluiden van diverse typen musea. Voor kleine musea is een stijging van enkele 10.000 euro's al enorm veel geld." Kuiper vertelt dat middelgrote musea tegen een prijsstijging van enkele tonnen aankijken. "Bij de grootte van de rijksmusea gaat het over enkele miljoenen zelfs."

Bij het Reddingsmuseum is het nu nog niet aan de orde. "Toch houden we er wel rekening mee", vertelt Van der Weerdt. "Je zit zeker te kijken naar alternatieve verwarmingsmogelijkheden natuurlijk."

Ook denkt het Frans Hals Museum aan verduurzaming: "Het pand wat we huren is oud en daarom lastig te verduurzamen. Daar moeten we iets aan gaan doen los van de hoge gasprijzen. Op dit moment is het nog te overzien, maar we moeten deze oplopende kosten toch ergens vandaan toveren, dus het speelt zeker", vertelt Storm. 

Het Huis van Hilde onderscheidt zich op nog een vlak van de meeste musea in onze provincie. Zij is namelijk helemaal van het gas af. Veldman: "Dat hebben wij al voor de stijgende energieprijzen ingezet. Dus dat probleem herkennen wij gelukkig niet."

Volgens de museumvereniging worden museumkaartjes misschien wel iets duurder. Toch lost dat volgens Kuiper de problemen niet op omdat het om zulke grote klappen gaat. "Als museumvereniging doen wij ook echt een beroep op overheden en fondsen."

Een jaar lang hebben de leerlingen van het Nederlands Kindertheater (NKT) alles op alles gezet om een voorstelling te creëren over hun eigen theaterschool. De repetities zijn leuk, maar duren soms ook lang en dan voelt de uitvoeringsdatum erg ver weg. In een korte documentaire nemen Thijs en Ileana je mee. 

Voor Thijs is het zijn laatste jaar, Ileana weet het nog niet. Beide hebben een jaar lang alles gegeven om te stralen in de Purmaryn. En dit werd ze niet altijd gemakkelijk gemaakt, want door het coronavirus moesten de leerlingen soms flink schakelen. 

Van het taartmoment met de cast tot gefrustreerde leraren: in 16 minuten laat het NKT momenten uit het afgelopen theaterjaar zien. 

De Nederlandse Museumvereniging luidt de noodklok. Bezoekersaantallen in de musea zijn na de coronapandemie laag en de stijgende energieprijzen vormen een nieuwe bedreiging. Ook in Limburg zijn de zorgen groot.

Reizigers op Schiphol zijn voorlopig niet af van overvolle terminals met lange wachtrijen voor de beveiligingscontrole. Volgens vakbond FNV vertrekken er momenteel meer beveiligers dan er nieuwe binnenkomen. Rosacarmen Hodge werkte zes jaar lang als beveiliger op Schiphol en controleerde jarenlang reizigers en handbagage op de luchthaven. Tot vorige week: ze nam ontslag omdat ze de werkdruk en onmogelijke roosters spuugzat was. 

Tot de coronacrisis vrijwel alles op Schiphol platlegde, was Rosacarmen Hodge (52) blij met haar baan als beveiliger op Schiphol. Tot haar vertrek was Hodge teamleider en werkte eerst bij beveiligingsbedrijf I-sec en daarna bij CTSN. Ze gaf leiding in een team van 65 beveiligers. Daarvan zijn er volgens Hodge nog maar 20 van in dienst. Net als zij stapte een groot deel van haar team op, ontevreden over de roosters en werkdruk op Schiphol.

De massale uitstroom wijdt Hodge aan de onvoorspelbaarheid en onregelmatigheid van de roosters. Elke beveiliger weet dat flexibiliteit bij het vak hoort, maar de bedrijven maken het sinds het begin van de coronacrisis volgens Hodge wel heel bont: onvoldoende rust tussen diensten, haar dag- en nachtritme raakte overhoop en geen structuur meer.

Vier keer corona

"Ik heb het ruim twee jaar aangekeken", vertelt Rosacarmen Hodge aan NH Nieuws. "Het was niet leefbaar meer. Ik had slapeloze nachten en ging er fysiek aan onderdoor." Hodge kreeg bovendien vier keer corona. Hodge weet het zeker: die liep ze elke keer op tijdens haar werk.

Het artikel gaat verder onder de foto.

Volgens Joost van Doesburg, campagneleider Schiphol bij vakbond FNV, is Rosacarmen geen uitzondering: "Er vertrekken momenteel meer beveiligers dan er binnenkomen." Schiphol is al maanden bezig met het werven van nieuw beveiligingspersoneel. De eerste 200 zijn aan de slag, maar toch stapelen de chaosdagen zoals in het voorjaar en zomer weer op.

Dat komt niet alleen doordat er geen zomerbonus meer is, maar dus ook vanwege de slopende roosters en slechte werkomstandigheden, verklaart Van Doesburg. Het verbaast hem niks dat het personeel de vermoeidheid, het lage salaris en het gedrag van langwachtende reizigers niet meer trekt. Bovendien is een deel van de apparatuur waarmee gecontroleerd wordt, vaak maandenlang stuk.

Maandenlang wachten op een scanmachine-onderdeel

Volgens Hodge zijn de scanmachines regelmatig stuk, omdat er in de coronaperiode niet naar omgekeken wordt. "Nu moet soms maanden gewacht worden op een onderdeel", vertelt ze. Ook daarom zijn vaak 'securitylanes' dicht, tot onvrede van de wachtende reizigers.

Zowel de vakbonden FNV als CNV hebben bij de rechter geprobeerd de werkgevers te dwingen om de roosters aan te pakken, maar vingen bot. Van Doesburg vindt dat niet alleen een verlies voor de bonden, maar ook voor de beveiligingsbedrijven die de roosters maar niet rond krijgen door ziekmeldingen en personeel dat het uniform aan de wilgen hangt.

Schiphol houdt 'een vinger aan de pols'

Schiphol wil bevestigen noch ontkennen dat er beveiligers vertrekken vanwege de arbeidsomstandigheden op de luchthaven. "We zijn in gesprek met de beveiligingsbedrijven en houden de vinger aan de pols", aldus een woordvoerder.

De bonden en Schiphol gaan vandaag met elkaar om tafel. FNV pleit onder meer voor meer structuur in het personeelsrooster, meer mensen in vaste dienst en hogere lonen.

Rosacarmen gaat na zes jaar beveiligingswerk aan de slag bij de Rijksoverheid. Ze verwacht dat haar zoon van 28, die ook Schipholbeveiliger is, eveneens binnenkort vertrekt. Ondanks de chaos gaat ze haar collega's én passagiers missen: "We hebben wat afgelachen". 

Reizigers op Schiphol zijn voorlopig niet af van overvolle terminals met lange wachtrijen voor de beveiligingscontrole. Volgens vakbond FNV vertrekken er momenteel meer beveiligers dan er nieuwe binnenkomen. Deze exodus wordt bevestigd door Rosacarmen Hodge, die zes jaar reizigers en handbagage controleerde op Schiphol, maar de werkdruk en onmogelijke roosters spuugzat was. Hodge nam vorige week ontslag.

Tot de coronacrisis vrijwel alles op Schiphol platlegde, was Rosacarmen Hogde (52) blij met haar baan als beveiliger op Schiphol. Tot haar vertrek was Hodge teamleider en werkte eerst bij beveiligingsbedrijf I-sec en daarna bij CTSN. Ze gaf leiding in een team van 65 beveiligers. Daarvan zijn er volgens Hogde nog maar 20 van in dienst. Net als zij stapte een groot deel van haar team op, ontevreden over de roosters en werkdruk op Schiphol.

De massale uitstroom wijdt Hodge aan de onvoorspelbaarheid en onregelmatigheid van de roosters. Elke beveiliger weet dat flexibiliteit bij het vak hoort, maar de bedrijven maken het sinds het begin van de coronacrisis volgens Hodge wel heel bont: onvoldoende rust tussen diensten, haar dag- en nachtritme raakte overhoop en geen structuur meer.

Vier keer corona

"Ik heb het ruim twee jaar aangekeken", vertelt Rosacarmen Hodge aan NH Nieuws. "Het was niet leefbaar meer. Ik had slapeloze nachten en ging er fysiek aan onderdoor." Hodge kreeg bovendien vier keer corona. Hodge weet het zeker: die liep ze elke keer op tijdens haar werk.

Het artikel gaat verder onder de foto.

Volgens Joost van Doesburg, campagneleider Schiphol bij vakbond FNV, is Rosacarmen geen uitzondering: "Er vertrekken momenteel meer beveiligers dan er binnenkomen." Schiphol is al maanden bezig met het werven van nieuw beveiligingspersoneel. De eerste 200 zijn aan de slag, maar toch stapelen de chaosdagen zoals in het voorjaar en zomer weer op.

Dat komt niet alleen doordat er geen zomerbonus meer is, maar dus ook vanwege de slopende roosters en slechte werkomstandigheden, verklaart Van Doesburg. Het verbaast hem niks dat het personeel de vermoeidheid, het lage salaris en het gedrag van langwachtende reizigers niet meer trekt. Bovendien is een deel van de apparatuur waarmee gecontroleerd wordt, vaak maandenlang stuk.

Maandenlang wachten op een scanmachine-onderdeel

Volgens Hodge zijn de scanmachines regelmatig stuk, omdat er in de coronaperiode niet naar omgekeken wordt. "Nu moet soms maanden gewacht worden op een onderdeel", vertelt ze. Ook daarom zijn vaak 'securitylanes' dicht, tot onvrede van de wachtende reizigers.

Zowel de vakbonden FNV als CNV hebben bij de rechter geprobeerd de werkgevers te dwingen om de roosters aan te pakken, maar vingen bot. Van Doesburg vindt dat niet alleen een verlies voor de bonden, maar ook voor de beveiligingsbedrijven die de roosters maar niet rond krijgen door ziekmeldingen en personeel dat het uniform aan de wilgen hangt.

Schiphol houdt 'een vinger aan de pols'

Schiphol wil bevestigen noch ontkennen dat er beveiligers vertrekken vanwege de arbeidsomstandigheden op de luchthaven. "We zijn in gesprek met de beveiligingsbedrijven en houden de vinger aan de pols", aldus een woordvoerder.

De bonden en Schiphol gaan vandaag met elkaar om tafel. FNV pleit onder meer voor meer structuur in het personeelsrooster, meer mensen in vaste dienst en hogere lonen.

Rosacarmen gaat na zes jaar beveiligingswerk aan de slag bij de Rijksoverheid. Ze verwacht dat haar zoon van 28, die ook Schipholbeveiliger is, eveneens binnenkort vertrekt. Ondanks de chaos gaat ze haar collega's én passagiers missen: "We hebben wat afgelachen". 

Op Anfield neemt Ajax het dinsdagavond op tegen Liverpool. Vandaag trainden de Amsterdammers alvast in het beroemde stadion, blikten Alfred Schreuder en Dusan Tadic vooruit en had ook Liverpool-coach Jürgen Klopp het nog even over Ajax.

Er wordt dus gewoon gevoetbald dinsdag, maar zo vanzelfsprekend was dat tot een paar dagen geleden niet. In Engeland ging het namelijk vooral over één ding: het overlijden van koninging Elizabeth. In de Premier League werd er dit weekend om die reden niet gevoetbald en ook het duel Arsenal-PSV van aanstaande donderdag gaat niet door.

Toch hield Schreuder er de afgelopen dagen geen rekening mee dat het duel eventueel verplaatst zou worden. "Ik denk dat we het dan wel wat eerder hadden gehoord. Volgens mij was er in het weekend nog wel wat twijfel, maar dat werd al gauw weggenomen."

Twee jaar geleden speelde Ajax ook al tegen Liverpool in de groepsfase van de Champions League. Groot verschil met dat duel tijdens de coronaperiode: nu zijn er wel gewoon supporters bij. Zo'n 2.600 van hen zullen in het uitvak zitten om Ajax aan te moedigen. Wat ze moeten doen om Ajax morgen naar een overwinning te helpen? "Wat ze altijd doen", is Tadic duidelijk. "Ze geven ons energie. Ik vind dat we ongelofelijk goeie fans hebben." 

Jürgen Klopp

Liverpool verkeert niet in de beste vorm op het moment. Zo verloren de Engelsen afgelopen week met maar liefst 4-1 op bezoek bij Napoli. Maar Ajax als favoriet zien voor deze wedstrijd? Zo ver wil Schreuder niet gaan. "Je moet heel veel lef en moed hebben. Dat is het sleutelwoord voor morgen. Als we dat kunnen brengen dan heb je een kans."

Tot slot schoof ook Jürgen Klopp nog even aan in de persruimte van Anfield en ging hij in op de vraag of Ajax tot de top van Europa behoort. "Als je aan Ajax denkt, denk je aan de Champions League. Is het het sterkste team in de Champions League? Ik heb de andere teams nog niet gezien."

De wedstrijd tussen Ajax en Liverpool start dinsdag om 21.00 uur. Vanaf 20.15 uur kun je bij AT5 op tv en YouTube weer kijken naar de voorbeschouwing, rustanalyse en nabeschouwing van Studio Jaxie met als gast voetbalschrijver Menno Pot.

Op 10 oktober wordt de Amsterdamprijs voor de Kunst weer uitgereikt. In aanloop naar de uitreiking van de prijs stelt AT5 de genomineerden aan je voor. Vandaag laten we je kennismaken met de genomineerden in de categorie 'Stimuleringsprijs': visueel kunstenaar Bodil Ouédraogo, circusorganisatie Circusbende en rapduo Ocho & Ibs. Deze talenten zijn te zien in het AT5-programma Amsterdamprijs voor de Kunst.

Visueel kunstenaar Bodil Ouédraogo is een unieke stem in de Nederlandse modewereld. De jury van de Amsterdamprijs prijst haar vanwege de eigenheid en gelaagdheid van haar werk, dat zich op het snijvlak bevindt van mode en beeldende kunst. "Waar ik mij op focus is the art of dressing up, de kunst van het dragen."

Eén van Ouédraogo's werken, een samenwerking met Amsterdam Fashion Week, was een tijd te zien in het Stedelijk Museum. "Dat was een installatie performance van een video die ik had gemaakt in Burkina Faso, over het hoe te dragen van een bepaald soort kledingstuk." In dit geval de grand boubou, een golvend gewaad met wijde mouwen dat in heel West-Afrika wordt gedragen. "Ik zie dit bijna als een soort tutorial film eigenlijk. De lagen in identiteit naast, boven en op elkaar te kunnen zien, daar zoek ik naar." 

De jury ziet in Ouédraogo, met haar bijzonder krachtige werk, een talent met internationale potentie. 

De jonge, ambitieuze organisatie Circusbende laat met haar mobiele circus alle oude ideeën over circus achter zich. Met een wisselende samengestelde groep van nationaal en internationaal talent trekken zij met acrobatische performances naar verschillende Amsterdamse buurten. 

Medeoprichter Do Verschragen over het begin van Circusbende: "Je ziet weleens straattheater, in hoeverre dat nog mag. Iemand met een gitaar op de Dam of op stelten. Maar niet dat je een hele voorstelling ziet. Ik denk dat we heel vaak hebben gezegd, dit gaat lukken." Collega en vriendin Chiva Bons vult aan: "We zijn het ook gewoon ontzettend gaan doen, met heel veel steun van te gekke mensen." Met resultaat: In coronajaar 2021 wisten ze in Noord, West en Oost meer dan tienduizend bezoekers te bereiken op het Circusbende festival. 

Twee jonge artiesten uit Zuidoost, geboren en getogen in de Bijlmer: Nichowell Nicholas en Ibsan Burnet oftewel het rapduo Ocho & Ibs maakt al zo'n tien jaar muziek. Kenmerkend is de kwetsbaarheid die in hun songteksten tot uitdrukking komt. "We hebben bepaalde dingen ervaren en dat uiten we in onze muziek. Daar kunnen mensen zich mee identificeren, er is altijd wel iemand die zich kan identificeren met wat jij hebt meegemaakt." 

Naast muziek speelt het duo een actieve rol in het inspireren van jongeren. Ze richten zich op jonge mannen die zijn opgegroeid zonder vaderfiguur, om het beste uit zichzelf te halen. "We merkten beiden dat we een soort van mannelijke begeleiding misten en dat in onze cirkel heel veel jongens hier last van hadden. Zodoende willen wij de rol invullen die we zelf hebben gemist." 

"De fouten die ik heb gemaakt zou ik liever voor anderen willen voorkomen", vertelt Burnet. "Niet met mijn emoties weten om te gaan bijvoorbeeld. Dat is niet erg, maar het is belangrijk om erover te praten." 

Bekendmaking winnaars 

Wie van deze talenten de Amsterdamprijs, waaronder een bedrag van 35.000 euro, mee naar huis mag nemen, wordt 10 oktober bekend gemaakt. Net als de andere genomineerden hoopt Ouédraogo de prijs in de wacht te slepen.

Een juwelier in Zuid moet een voorraad Breitling-horloges aan de fabrikant teruggeven. Ook mag zij geen nieuwe horloges van het merk verkopen. Dat heeft de rechtbank deze week geoordeeld.

De fabrikant had het zogeheten dealership van de juwelier per 31 augustus 2021 beëindigd via een aangetekende brief. De advocaat schreef vervolgens een brief naar de fabrikant. In die brief werd gewezen op de ondertekende distributieovereenkomst. Breitling stelde het tijdstip van beëindiging vanwege de coronacrisis vervolgens uit tot februari 2022.

In juni van dit jaar sommeerde Breitling opnieuw om te stoppen met de verkoop en de voorraad in te leveren. De juwelier schreef dezelfde dag een email terug: "Er zijn geen valide redenen om te stoppen met de samenwerking. Dat Breitling de samenwerking met ons wil stoppen om hun eigen winkel om de hoek te beschermen is machtsmisbruik. Wij hebben geen interesse om te stoppen. Indien Breitling het contract wenst af te kopen (lees: goodwill wensen te betalen), dan vernemen wij graag wat hun openingsbod is."

Uiteindelijk stapte het horlogemerk naar de rechter. De rechter benadrukt in het vonnis dat de fabrikant volgens de distributieovereenkomst de samenwerking zonder opgaaf van redenen mag opzeggen. Dit keer was er overigens wel een toelichting gegeven. Breitling zei het aantal verkooppunten te willen terugbrengen, dat de locatie was verslechterd en dat het aantal door de juwelier verkochte horloges was teruggelopen. De juwelier vond dat het om het uitschakelen van concurrentie ging. 

"Wat daar ook van zij, nu de overeenkomst zonder opgaaf van redenen kon worden opgezegd, doet de reden van de opzegging er niet toe", schrijft de rechtbank. Van de horlogefabrikant kan niet worden verlangd dat zij tegen haar zin nog langer met de juwelier doorgaat. "Ten slotte blijkt nergens uit dat gedaagde aanspraak kan maken op betaling van goodwill, compensatie en/of schadevergoeding zoals zij heeft betoogd."

Dat betekent dat de juwelier de 48 horloges voor 115.137 euro aan Breitling moet verkopen. Verder moet de juwelier 1.536 euro aan beslagkosten en 1.823 euro aan proceskosten betalen. Als de juwelier zich als dealer van het merk blijft presenteren, kost dat 5000 euro dwangsom per dag. 

De fitnessconsument in de stad is op drift. Sportievelingen zijn sinds de coronapandemie vooral teruggegaan naar de grote, klassieke sportscholen. Voor kleinere sportstudio’s is dat ongunstig. Op een toch al drukke markt moeten zij knokken voor iedere klant - zeker nu die door de gierende inflatie elk dubbeltje aan het omdraaien is.

“Het zijn inderdaad rare tijden.” Susanne Reynaert, yogastudiohouder aan de Zeeburgerdijk in Oost, drukt zich voorzichtig uit. “Sinds we open zijn na de coronaperiode merk ik dat het enorm hobbelt. We verkopen op het moment wel weer wat rittenkaarten, waarmee je vijf lessen kan volgen. Dus dat is fijn.”

Tot zover het goede nieuws. Want: de zomermaanden waren rustig bij Studio Reyn. “Dat is natuurlijk altijd wel zo in de vakantieperiode, maar dit keer was het echt extreem.” Suzanne werkt hard aan een plan om dit najaar, traditioneel een moment dat veel mensen meer gaan sporten, weer veel klanten te vinden.

Boutique gyms

Kleine sport- en yogastudio’s als die van Suzanne zijn de afgelopen jaren een vertrouwd onderdeel van het  straatbeeld geworden. In trendy aangeklede ruimtes komen sportliefhebbers een uurtje relaxen op de yogamat en zweten op de spinningfiets of bij de boksbal. Vaak zijn deze ‘boutique gyms’, zoals ze worden genoemd, gericht op de consument die bereid is wat meer te betalen voor sport. Dikwijls gaat dat niet alleen via een traditioneel abonnement bij één locatie. Via apps als OneFit en ClassPass kiezen sporters een sportles die aan hun wensen voldoet. Soms is dat een HIIT-les om zeven uur ‘s ochtends, dan weer een yogaklas na het werk.

En er zijn nogal wat van die boutique gyms in Amsterdam. “In Londen heb je 270 van die boetiekstudio’s, en in Amsterdam 220”, telt Mirjam Roos van Urban Gym Group. Behalve grote, klassieke sportscholen bezit dit bedrijf in Amsterdam ook enkele kleinere sportstudio’s. “Verschil is dat in Londen zo’n 10 miljoen mensen wonen. Amsterdam nog geen één miljoen.”

Anders sporten

Het is voor ondernemers van kleinere sportlocaties dus knokken om elke sportieveling. Punt is dat die consument sinds corona juist een voorkeur heeft voor het traditionele fitness, denken ze bij Urban Gym Group. Dus: grote ruimtes met gewichten en apparaten. Roos: “Dat zien wij in onze marktonderzoeken en enquêtes onder leden. De trend is echt richting fitness nu. In september hebben wij in de Pijp daarom een TrainMore geopend, een sportschool met gewichten en apparaten voor het middensegment.” Het is de dertiende Trainmore in Amsterdam en als het aan Urban Gym Group ligt, blijft het daar niet bij. “We zijn op zoek naar nog meer locaties, zeker in en rond het centrum.”

Een ondernemer die enkele boutique gyms oprichtte denkt dat de veranderde vraag ook samenhangt met de coronapandemie. Ze wil anoniem blijven, omdat ze andere ondernemers niet voor het hoofd wil stoten. “Tijdens de pandemie zijn mensen erachter gekomen dat je sommige sporten ook prima thuis kan doen, via YouTube bijvoorbeeld. Als je nou wilt besparen, is dat natuurlijk een aantrekkelijke optie.” Om haar heen hoort ze veel zorgen bij kleinere boutique gyms en yogastudio’s.

Gösta van Dam richtte 24 jaar geleden Svaha Yoga op en kent de markt goed. “Wij hebben sindsdien een trouwe klantenkring opgebouwd, dus we maken ons nog geen zorgen.” Voor kleinere ondernemers die later zijn gestart ligt dat anders, denkt hij. “Als je nu net je eigen studiootje hebt geopend op - ik noem maar wat - de Albert Cuyp, dan wordt het spannend. Dan zit je met opstartkosten en een hoge huur.” Daar komen nog de hoge energiekosten bovenop: veel yogastudio’s worden opgestookt tot een behaaglijke 24 graden. “En hot yogastudio’s gaan zelfs tot 42 graden. Wij hebben in onze studio’s de verwarming inmiddels wat lager gezet.”

Schaalvoordeel

“Partijen als boutique gyms hebben een nadeel in vergelijking met de fitnessketens”, zegt Stef Driessen. Hij werkt als econoom bij ABN Amro en doet onderzoek naar de vrijetijdseconomie. “Denk aan schaalvoordelen, zoals goedkoper huren van locaties. Maar het gaat verder dan dat. Ze kunnen ook makkelijker experimenteren. Als iets werkt bij één locatie, rollen ze het uit naar de andere vestigingen.” Ook kunnen zij de stijgende energie- en loonkosten gemakkelijker opvangen dan kleine sportstudio’s die het in hun eentje moeten rooien.

Daar komt nog bovenop dat de consument door de inflatie waarschijnlijk kritischer gaat kijken naar de uitgaven. “Als de koopkracht daalt, wordt prijs-kwaliteit voor de consument belangrijker”, zegt Driessen. Mogelijk gevolg: fitnessketens, die hun prijzen makkelijker kunnen verlagen dan onafhankelijke ondernemers, openen de jacht op de consument.

Bij OneFit, de app die veel sporters gebruiken om zich in te schrijven voor een sportles, zien ze dat boutique gyms moeite hebben dezelfde aantallen te halen als vóór de coronapandemie. Woordvoerder Kari Littley: "Dat komt ook doordat we met de opkomst van thuiswerken gewend zijn geraakt aan het indelen van onze eigen tijd. En dus ook wanneer we willen sporten, we willen zelf bepalen wanneer we gaan en niet wanneer een studio toevallig een lesje aanbiedt." Zij denkt dat boetiekstudio's het kunnen winnen door - net als OneFit zelf - sterk in te zetten op klantbinding en het creëeren van een groepsgevoel.

En dat is precies wat Suzanne van Studio Reyn wil gaan doen. “Ik ben dan wel een eenpitter, maar ik ga uit van mijn eigen kracht. Onze klanten zijn tevreden, we hebben heel goede recensies. Dus ik ga vol goede moed de toekomst tegemoet.”

Kleinere terrassen op de Grote Markt, minder zitplekken aan het Spaarne en het is ook nog niet helemaal zeker of de terrasboot in de Nieuwe Gracht mag blijven. Per 1 oktober vervalt de tijdelijke corona-regeling voor meer stoelen en tafels in de Haarlemse binnenstad. Een grote teleurstelling voor ondernemers en terrasjesmensen, maar een zegen voor de wijkraad binnenstad. 

Iemand die absoluut niet te spreken is over het terugdraaien van de regels is Silvester Out, die sinds januari van dit jaar de nieuwe eigenaar is van Spaarne 66. Voor zijn zaak heeft hij twee terrassen: één voor zijn gevel en één aan de overkant van de weg, langs het Spaarne. 

"Aan de overkant van de weg heb ik door de tijdelijke versoepelingen zeven extra tafels neer mogen zetten en daar heeft helemaal niemand last van. Maar er valt niet met de gemeente over te praten. Per 1 oktober moeten die tafels en stoelen weg zijn, er is geen ruimte voor speling. Erg jammer", aldus de ondernemer. 

Tekst loopt door.

Jochem Keune van de Volkslust, op de hoek van de Kruisweg en de Nieuwe Gracht, vindt het jammer dat de versoepeling wordt teruggedraaid. De uitbreiding heeft, volgens Keune, 'veel gebracht en Haarlem vriendelijker gemaakt.'

Wel is hij blij dat de gemeente tijdens de lockdowns heeft willen meedenken. "Ik onderneem in meerdere steden en Haarlem heeft het best goed gedaan. Die extra terrassen zijn voor mij hier de redding geweest", aldus Keune.

Tekst loopt door onder de foto.

Lang niet iedereen is content met de extra tafels en stoelen. Tinka Nas, binnenstadbewoner en vertegenwoordiger van de wijkraad, vindt dat de terrassen in het centrum zorgen voor overlast en ze ziet de versoepeling liever vandaag dan morgen verdwijnen.

"Wij waren he-le-maal niet blij met die versoepeling en zijn het zat. We snappen dat ondernemers extra geld willen verdienen, maar dit duurt veel te lang. Je kunt nergens meer lopen. Mensen met kinderwagens en rolstoelen kunnen er niet meer langs: het is een grote klerezooi", aldus Nas.

Alles terug naar het oude 

Ze doelt daarmee vooral op het gebied rond de Grote Kerk, Klokhuisplein en het Spaarne. De vele tafeltjes zien er op zonnige dagen gezellig uit, maar Nas is bang dat horeca-eigenaren na 1 oktober een vergunning voor een groter terras zullen aanvragen.

"Hoe ga je dan bepalen wie er wel en niet een groter terras mag? Dan krijg je precedentwerking", vervolgt ze. "En allerlei toestanden. Kijk, vroeger was het ook prima en gezellig, dus wij zeggen: alles terug naar het oude. En dat is ook wat de gemeente wil."

Bij Fortuyn op de Grote Markt herkennen ze zich niet in het beeld dat de wijkraad schetst. "Het plein ziet er gezellig uit", benadrukt manager Merijn Blokhuizen. Hij noemt het terugdraaien van de regels 'heel erg jammer' en stelt nog nooit klachten te hebben gehad. 

"In de Lange Veerstraat bijvoorbeeld is zo’n uitbreiding een stuk lastiger, want dan kunnen er geen ambulances meer door. Maar hier op de Grote Markt snap ik eigenlijk niet echt hoe mensen er last van kunnen hebben", zegt Blokhuizen.

Jochem Keune van de Volkslust zal de stoelen en tafels die hij extra neer mocht zetten per 1 oktober weghalen. Maar zijn drijvend terras, neergelegd tijdens de coronacrisis en snel uitgegroeid tot een beeldbepalende plek, zal waarschijnlijk kunnen blijven liggen.

"Wij hadden het waterterras-idee al voor corona", vertelt Keune. "De pandemie heeft er alleen voor gezorgd dat we het drijvende terras sneller konden neerleggen. Maar de vergunningaanvragen staan in principe los van de versoepelingen van de gemeenten. Dus waarschijnlijk mag het er blijven." 

Tekst loopt door onder de foto.

De gemeente laat NH Nieuws weten dat nu de coronaregels niet meer van kracht zijn, de noodzaak voor een ruimer terras er niet meer is. Na 1 oktober 2022 moeten de terrassen weer terug naar de afmetingen van voor de coronacrisis. De ruimte voor voetgangers en fietsers, de toegankelijkheid voor mensen met een beperking en de verkeersveiligheid geven hierbij de doorslag.

Wel is de gemeente bereid om voor terrassen buiten beschermd gebied (oude kern van de stad met historisch erfgoed, red.) te kijken of er een permanente verruiming mogelijk is, met inachtneming van voldoende voetgangersruimte en ruimtelijke kwaliteit. 

IBA Parkstad gaat, met enige coronavertraging, zijn eindfase in. Vele jaren kwamen velen de naam IBA en dat oranje, stervormige logo overal in de regio tegen. Wat heeft IBA opgeleverd? Wat heeft Parkstad eraan gehad? Tijd voor een eindbalans.

Nog acht dagen en dan barst het grootste hardloopevenement van Nederland los. Startbewijzen voor de Dam tot Damloop zijn al maanden niet meer te krijgen. Via NH Sport maak je kans om last-minute tóch nog mee te doen. 

Het is voor het eerst sinds 2019 dat de Damloop van Amsterdam naar Zaandam weer gelopen wordt. Naar vewachting 40.000 deelnemers staan zondag 18 september aan het vertrek op de Prins Hendrikkade in Amsterdam. 16,1 Kilometer verder ligt de finishstreep in de Peperstraat in Zaandam. NH Sport zendt de wedstrijd live op televisie uit.

Mensen die vanwege de enorme interesse in het evenement naast een startbewijs grepen, hebben nu een laatste kans om tóch mee te doen. Marathonloper Ronald Schröer, in 2019 zestiende in 49 minuten en 24 seconden, legt uit hoe.

Tekst gaat verder onder de video.

De vrouwen topatleten worden om 10.19 uur als eerste weggeschoten. De mannen volgen zes minuten later. Daarna is het de beurt aan de duizenden recreatieve lopers. 

Vanwege de coronamaatregelen ging de Damloop in 2020 en 2021 niet door. De laatste editie werd in 2019 gewonnen door Evaline Chirchir in 50 minuten en 32 seconden. Ze bleef daarmee de eerste man, Solomon Berihu, voor.

Kijk hieronder de samenvatting uit 2019. Tekst gaat verder onder de video.

Organisator Le Champion brak de editie van 2019 voortijdig af. Door de hoge temperaturen was het niet verantwoord om de duizenden lopers het parcours van Amsterdam naar Zaandam af te laten leggen. Door de hitte werden mensen onwel en er was niet voldoende hulpverlening om de wedstrijd veilig af te maken.

Nog acht dagen en dan barst het grootste hardloopevenement van Nederland los. Startbewijzen voor de Dam tot Damloop zijn al maanden niet meer te krijgen. Via NH Sport maak je kans om last-minute tóch nog mee te doen. 

Het is voor het eerst sinds 2019 dat de Damloop van Amsterdam naar Zaandam weer gelopen wordt. Naar vewachting 40.000 deelnemers staan zondag 18 september aan het vertrek op de Prins Hendrikkade in Amsterdam. 16,1 Kilometer verder ligt de finishstreep in de Peperstraat in Zaandam. NH Sport zendt de wedstrijd live op televisie uit.

Mensen die vanwege de enorme interesse in het evenement naast een startbewijs grepen, hebben nu een laatste kans om tóch mee te doen. Marathonloper Ronald Schröer, in 2019 zestiende in 49 minuten en 24 seconden, legt uit hoe.

Tekst gaat verder onder de video.

De vrouwen topatleten worden om 10.19 uur als eerste weggeschoten. De mannen volgen zes minuten later. Daarna is het de beurt aan de duizenden recreatieve lopers. 

Vanwege de coronamaatregelen ging de Damloop in 2020 en 2021 niet door. De laatste editie werd in 2019 gewonnen door Evaline Chirchir in 50 minuten en 32 seconden. Ze bleef daarmee de eerste man, Solomon Berihu, voor.

Kijk hieronder de samenvatting uit 2019. Tekst gaat verder onder de video.

Organisator Le Champion brak de editie van 2019 voortijdig af. Door de hoge temperaturen was het niet verantwoord om de duizenden lopers het parcours van Amsterdam naar Zaandam af te laten leggen. Door de hitte werden mensen onwel en er was niet voldoende hulpverlening om de wedstrijd veilig af te maken.

Jeugdcriminaliteit wordt steeds harder, ze beginnen vaker op jongere leeftijd met zware criminele activiteiten en schromen niet extreem geweld te gebruiken. Tijdens corona was er een verdrievoudiging van het aantal jongeren dat verdacht werd van moord, doodslag op poging daartoe. "Een van de engste gevoelens die je kan hebben is om achterom te moeten kijken, zeker als kind."

"Je merkt in de wijken dat hele jonge jongens al worden gerekruteerd. En dat die veel vatbaarder zijn en veel verder gaan dan mensen die wat ouder zijn", vertelt de 27-jarige James, geboren en getogen in West. Hij zit op een bankje in de Jordaan, een van de plekken waar hij in zijn jeugd veel uithing.

"Ze hebben geen besef wat ze doen. Het is dezelfde reden als waarom ik verder ging", vervolgt hij. Op zijn veertiende kwam James terecht in de jeugdgevangenis voor een gewapende overval. "Ik woonde met een paar vrienden in Lelystad en we waren bezig met kleine dingen zoals scootertjes stelen. Iemand benaderde ons met een wapen en vroeg of wij het stortkantoor wilden overvallen. Toen vond ik het een goede keuze om dat te gaan te doen, in mijn eentje. Voor geld, status. Het is eigenlijk het kopiëren van het gedrag om je heen." 

Ernstige geweldsdelicten

Recente cijfers van het Openbaar Ministerie laten een zorgwekkende ontwikkeling zien. Waar in 2019 nog 32 Amsterdamse jongeren verdacht werden van moord, doodslag of poging daartoe, waren dat er in 2020 al 83. Een stijging van bijna 160 procent. 

"Dit gaat over steek- en schietpartijen", verklaart psychotherapeut en onderzoeker Thimo van der Pol. Hij behandelt al jaren jongeren met deze problematiek. Ook bij ggz-instelling Arkin zien ze een toename. "Normaal zien we wel een aantal heftige delicten per jaar, maar nu was het echt vijf tot zes keer zo veel als normaal. De verklaring, dat we weten we niet zo goed. Het is wel in de coronaperiode gebeurd, dus het kan zomaar zijn dat veel dempende factoren zijn weggevallen zoals naar school gaan, sporten met vrienden, en wat leuks doen. Het kan zijn dat jongeren die al risico lopen, wat dichter op elkaar zaten waardoor dit soort dingen zijn gebeurd."

"Deze dagen is het heel anders dan in mijn tijd", merkt James op. "Vroeger wilden we allemaal veel geld maken en deden we daar domme dingen voor. Nu gaat het veel meer om status. Als je vroeger in elkaar geslagen werd, zei je 'goed gevecht'. Nu staat het op Instagram voor iedereen om te zien, voor de rest van je leven. Dan zou je sneller iets terug willen doen, het wordt meer uitdagen."

Het is een observatie die Randell Thorpe uit Gein deelt. Hoewel hij zelf nooit het criminele pad op is gegaan, heeft hij het van dichtbij meegemaakt. "Geld is vervloekt, dat zeg ik altijd. In de beginperiode doe je het natuurlijk om te providen. Als er geen eten thuis is, overleef je het ook niet. Je begint met kleine delicten. Geld wordt verslavend: het is altijd weer een hoger bedrag dan de laatste keer. Op een gegeven moment ben je zo een lifestyle gewend. Het wordt een concurrentiestrijd. Dan moet je risico’s nemen, en die risico’s zijn meestal fataal geweest." 

Randell en James zijn beiden credible messengers bij ADAMAS, een netwerk van onder andere psychologen, therapeuten en jongerenwerkers die hun eigen ervaring gebruiken om jongeren op het rechte pad te krijgen en houden. Deze credible messengers zijn sinds 2021 actief in Amsterdam. 

"Uit eigen ervaring en de ervaring van de jongeren, kan ik zeggen dat ze vaak moeite hebben met identificatie. Dat begint op school: een leraar die niet op de hoogte is. Wij weten wél wat er speelt, waar ze vandaan komen", duidt Randell, die zich voornamelijk richt op jongeren in Zuidoost. "Zo krijg je credibility: ik ga eerder met jou in gesprek als jij verstand hebt van waar ik doorheen ben gegaan."

Ook James weet uit eigen ervaring hoe belangrijk het is om een positief rolmodel te hebben. "Iemand die daadwerkelijk in je leven staat. En niet een medewerker waar je één keer per week een gesprek mee hebt, maar iemand die je echt in je leven betrekt en andersom."

Het is de manier hoe hij zelf werkt als credible messenger. "Ik ben 24/7 bereikbaar, ik denk dat dat belangrijk is en dat dat mist." 

Zware wapens de norm

In een periode van vier jaar, tussen 2010 en 2014, heeft Randell ruim dertien vrienden moeten begraven. "Dan heb ik het niet over een kogel, maar letterlijk afgemaakt en afgeslacht. Die zijn er niet meer, kunnen het niet meer vertellen. Dus ik ben blij dat ik dan in mijn functie wel kan." 

Hij maakt zich zorgen over het toenemende wapengebruik onder jongeren. "Vroeger als er steekpartijen waren, was het messen uit de keukenla van je moeder. Tegenwoordig heb je machetes van veertig tot zestig centimeter lang. Als je dat in je lichaam krijgt is het wel wat anders dan een aardappelschilmesje."

De politie bevestigt dit beeld. Martin Nanninga houdt zich al 45 jaar bezig met de aanpak van jeugdige criminelen en is nu districtscoördinator jeugdcriminaliteit West bij de politie Amsterdam. Hij ziet dat jongeren die voor het eerst in aanraking komen met de politie, dat vaker doen met een zwaar delict. De normalisering van wapens heeft hier volgens hem een grote rol in. 

"Een voorbeeld is een straatroof", zegt Nanninga. "De jongen heeft geen antecedenten, pleegt een straatroof met een mes die hij bij zich heeft om mee af te dreigen. Het gaat fout, iemand verzet zich, en het mes wordt gebruikt. Als jongeren ermee worden geconfronteerd dat jongeren uit hun omgeving het slachtoffer worden van een misdrijf hebben ze de neiging om zichzelf ook te gaan bewapenen."

Het heftige wapengebruik onder jongeren baart hem zorgen: "Het is iets wat al aardig wat jaren speelt, maar de afgelopen paar jaar is het wel enorm toegenomen."

Wapens zijn tegenwoordig makkelijker te vinden en kopen voor jongeren. "Vroeger had je het darkweb, het duurde tien minuten voordat je überhaupt verbinding met het internet kon maken. Dan had je al geen zin meer. Nu pak je je telefoon, ga je naar bepaalde applicaties en websites, en binnen tien minuten kan je een zwaar wapen hebben voor niet zo heel veel geld."

Dat een wapen krijgen zo makkelijk is, is volgens Randell ook bekend onder jongeren zelf. "Iedereen weet dat. Ook als je het zelf niet weet, heb je wel iemand in je netwerk. Dat is ook de social media van tegenwoordig, wat we vroeger niet hadden. De contacten maken gaat heel snel."

"Er is voor mij altijd een reden geweest vroeger om een wapen te dragen", reageert James. Hij droeg sinds de gewapende overval op zijn veertiende een pistool. "Je maakt natuurlijk vriend en vijand op straat en een van de ergste gevoelens die je kan hebben is om achterom moeten kijken. Ik ben gezegend dat ik dat niet meer hoeft. Maar dat is een van de engste dingen, zeker als kind."

Ronselen

Een gerichte aanpak is nu hard nodig, benoemen de instanties en experts. Want waar de georganiseerde misdaad vroeger in een aparte bubbel bleef, maken ze steeds vaker gebruik van kwetsbare jongeren. 

Dat komt voor een groot deel door de drugscriminaliteit, denkt onderzoeker Thimo van der Pol. "Daar zie je de laatste twee decennia een cultuurverandering. Jonge kwetsbare jongens worden geronseld om hele heftige dingen te doen. Dus niet alleen meer naar de havens gaan om drugs op te halen, maar ook afrekeningen doen en geweld gebruiken binnen de criminaliteit. Dat zien we ook wel met de moord op advocaat Derk Wiersum en Peter R. de Vries."

Van alle jongeren in de stad loopt 6,5 procent het risico betrokken te raken bij zware drugscriminaliteit, blijkt uit onderzoek van overheidsorganisatie Zicht op Ondermijning. Dat baseren ze op kenmerken zoals onder andere vroegtijdige schoolverlaters, Halt-straffen op jonge leeftijd en ook omstandigheden in de buurt. De drie plekken met het hoogste risico zijn de Vogelbuurt in Noord, Bijlmer-Centrum in Zuidoost en Slotermeer in Nieuw-West.

Dat het precies om deze wijken gaat, is volgens Van der Pol geen verrassing. "Wat je vaak ziet, is dat deze jongeren in buurten wonen waar veel armoede heerst, waar veel psychiatrie om hun heen is, en ook veel geweld en drugsproblematiek. Er moet een bepaalde kwetsbaarheid in ze zitten. 99 Procent van de jongeren die in dezelfde omstandigheden wonen doen dit niet. Dat vergeten we vaak: we moeten nieuwsgierig zijn naar het verhaal van deze jongeren. Als je dat hoort, ga je het ook beter begrijpen. Dat het in een bepaalde context gebeurt." 

Volgens Randell wordt er te weinig geïnvesteerd in de nieuwe generatie. "Vooral hier. Buurthuizen gaan dicht en zo niet is er geen gepast aanbod. Waar ga je de jongeren dan bereiken als je op school alleen op het didactische zit? Je wordt snel afgewezen op school dat je te min bent, maar dat komt misschien omdat je laat naar bed bent gegaan en niet hebt gegeten in de ochtend. Je kunt je niet concentreren, je wordt van school afgekickt. Die negatieve gedachtes neem je mee en dan ga je automatisch de straat op naar jongens die wél dezelfde ideeën als jou hebben, wel even een schouderklopje. Je valt er zo makkelijk in, dan is het logisch dat je bepaalde dingen gaat doen die niet altijd geaccepteerd worden."

Miljoenen voor de aanpak

Om het probleem tegen te gaan, investeert de stad flink. Zo zijn er masterplannen gemaakt voor Zuidoost en Nieuw-West en krijgt ook Noord een specifieke aanpak. Daarnaast komen er nog miljoenen aan vanuit het Rijk. 

"De oplossing zit hem, en daar bent ik echt rotsvast van overtuigd, in vroegtijdig ingrijpen en signaleren", verklaart Nanninga van de politie. "Als je bij kinderen die dreigen af te glijden vroegtijdig kan ingrijpen, het liefst op de leeftijd basisschool, dan valt er over het algemeen wat sneller eer te behalen dan als de jongeren al enige tijd in de criminaliteit zitten."

"Maar dat kost capaciteit, en het is algemeen bekend dat wij nogal problemen hebben met capaciteit, maar dat geldt ook voor veel andere organisaties." 

Onvoldoende vertrouwen

Voor vroegtijdige signalering is het van belang dat partijen goed samenwerken. Toch blijken de obstakels groot, onder andere door privacy. "Het is een groot goed, maar werkt ons ook wel tegen", vervolgt Nanninga. "Soms is er tussen de organisaties ook onvoldoende vertrouwen. Dan is men bang dat een andere organisatie aan de haal gaat met hun informatie en dingen gaat doen waar niemand blij van wordt." 

Een andere zorg is dat het geld te gefragmenteerd wordt ingezet. "Er zijn altijd heel veel ideeën", aldus Van der Pol. "En dan gaat al dat geld daar naartoe, terwijl er echt een integrale aanpak moet zijn, want het is een groot probleem. Dus zet het nou in op een groot integraal plan in plaats van al die gefragmenteerde plannetjes die even helpen, maar dat op de lange termijn niet doen."

Als het aan Randell ligt moet er op een andere manier geïnvesteerd worden in de jongeren. "We pompen nu heel veel geld in bepaalde dingen, maar we zien het resultaat nog steeds niet, al sinds ik klein ben. Dus laten we het anders aanpakken en kijken wat deze jongeren nodig hebben, laat het ze zelf maar even bepalen wat ze nodig hebben, en laten we daarin investeren. Dan weten we in ieder geval dat het geen miskoop is, want het komt vanuit verlangen. Er wordt heel veel over deze jongens gesproken, maar er wordt niet met ze gesproken. En dat zorgt ervoor dat het probleem in stand blijft."

 Perspectief is waar volgens hem de focus op moet liggen. "Ze zijn zo creatief, dus laten we stoppen met de standaard dingen, zoals magazijnwerk. Dat is ook hersendodend voor deze jongeren. Laten we meer met hun creativiteit doen. Dan zie je dat het goud wordt uiteindelijk. Daar geloof ik heilig in."